Cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu: Hướng dẫn chi tiết và chuẩn kỹ thuật

Máy phát điện chạy dầu là thiết bị không thể thiếu trong hệ thống dự phòng điện của nhiều nhà máy, bệnh viện, trung tâm thương mại,  công trình và doanh nghiệp. Tuy nhiên, để máy phát điện công nghiệp vận hành ổn định, bền bỉ và đạt hiệu suất tối ưu, việc bảo dưỡng định kỳ là yếu tố bắt buộc. 

Trong bài viết này, Trung Điện Hà Nội sẽ hướng dẫn bạn các bước bảo trì chuẩn xác dành cho máy phát điện chạy dầu áp dụng cho nhiều dòng máy phổ biến như Cummins, Mitsubishi, Dianyo, Yuchai, Weichai… 

1. Vì sao cần bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu?

Bảo dưỡng định kỳ là yếu tố then chốt trong cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu nhằm đảm bảo thiết bị luôn vận hành ổn định, kéo dài tuổi thọ và tránh các sự cố đột ngột. Khi sử dụng thời gian dài, các bộ phận như lọc dầu, ắc quy, nước làm mát hay hệ thống nhiên liệu có thể bị hao mòn hoặc tích tụ cặn bẩn, làm giảm hiệu suất hoạt động của máy.

Người dùng cần lên lịch bảo dưỡng dựa theo số giờ vận hành hoặc tình trạng thực tế của máy. Với các dòng máy phát điện công suất lớn sử dụng cho nhà máy, công trình, nên thực hiện bảo dưỡng vào thời điểm ít người qua lại như cuối tuần hoặc ngày nghỉ để đảm bảo an toàn.

Trước khi tiến hành bảo dưỡng, cần kiểm tra các yếu tố môi trường xung quanh, đảm bảo khu vực sạch sẽ, thông thoáng. Kiểm tra kỹ ắc quy, mức dầu bôi trơn, nước làm mát và nhiên liệu. Sau đó, vận hành máy ở chế độ không tải khoảng 10 phút và có tải khoảng 15 phút để đánh giá sơ bộ tình trạng thiết bị, rồi mới tiến hành các bước bảo dưỡng chuyên sâu theo quy trình kỹ thuật.

2. Lịch kiểm tra và bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu

Việc thực hiện đúng và đủ lịch trình bảo dưỡng không chỉ giúp máy phát điện công nghiệp chạy dầu vận hành ổn định mà còn tăng tuổi thọ, đảm bảo an toàn và tránh những sự cố nghiêm trọng. Dưới đây là bảng lịch bảo trì tiêu chuẩn cho máy phát điện công nghiệp chạy dầu mà bạn nên áp dụng. Tuy nhiên, ở điều kiện làm việc khắc nghiệt như: nóng, bụi bẩn hoặc ẩm ướt, một số hạng mục cần được kiểm tra thường xuyên hơn.

Lưu ý quan trọng:

- Ghi chép lại nhật ký bảo trì và số giờ vận hành sau mỗi lần kiểm tra.

- Đây là cơ sở để quản lý hiệu quả và xử lý bảo hành khi cần thiết.

Bảng lịch kiểm tra và bảo trì định kỳ (Bảng 1)

Giải thích các lưu ý kỹ thuật

(1) Kiểm tra các điểm có thể rò rỉ như nhớt, nhiên liệu, nước làm mát, khí xả. Quan sát bằng mắt và tai khi máy hoạt động.

(2) Nếu môi trường bụi bẩn, cần kiểm tra lọc gió thường xuyên hơn.

(3) Dây curoa cần được kiểm tra độ mòn và độ chùng.

(4) Xả một ít dầu trong lọc để loại bỏ nước và cặn bẩn.

(5) Tham khảo sổ tay vận hành máy để thực hiện đúng quy trình và tiêu chuẩn.

(6) Việc kiểm tra điện trở cách điện nên được kỹ thuật viên chuyên môn thực hiện.

(7) Đối với máy phát điện công nghiệp hoạt động liên tục, thay nhớt và lọc nhớt mỗi 250 giờ hoặc 6 tháng (tùy điều kiện nào đến trước). Nếu chỉ dùng dự phòng, thay sau mỗi 12 tháng hoặc 250 giờ.

3. Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn của máy phát điện chạy dầu

Máy phát điện dầu diesel sinh nhiệt lớn và tạo ra ma sát cao tại các chi tiết chuyển động khi vận hành. Vì vậy, hệ thống bôi trơn (dầu nhớt) đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc làm mát, giảm ma sát và kéo dài tuổi thọ động cơ.

Cảnh báo an toàn trước khi bảo trì:

- Nguy cơ khởi động ngoài ý muốn: Luôn ngắt kết nối cáp âm (-) của ắc-quy hoặc chuyển công tắc sang OFF trước khi làm việc trên tổ máy để tránh nguy cơ khởi động bất ngờ.

- Áp suất dầu nóng: Dừng hoàn toàn máy phát điện trước khi mở nắp đổ dầu. Dầu nóng có thể phun ra và gây bỏng nặng.

- Tiếp xúc với dầu cũ nguy hại: Dầu bôi trơn đã qua sử dụng có thể ảnh hưởng sức khỏe (gây ung thư, giảm khả năng sinh sản). Hãy mang găng tay, tránh hít phải hơi dầu và rửa sạch da sau khi tiếp xúc.

3.1. Kiểm tra mức dầu bôi trơn

Cần kiểm tra hàng tuần và trước mỗi lần vận hành máy phát điện dầu diesel. Lượng dầu cần nằm giữa vạch Min – Max trên que thăm nhớt.

Hướng dẫn kiểm tra nhớt đúng cách:

1. Rút que thăm nhớt ra lau sạch.

2. Cắm lại rồi rút ra kiểm tra.

3. Nếu dưới Min cần bổ sung thêm nhớt. Nếu vượt Max thì xả bớt.

4. Sau khi điều chỉnh mức dầu hãy lắp lại que và đóng kín nắp đổ nhớt.

Lưu ý: Thiếu hoặc thừa nhớt đều gây hại ảnh hưởng đến hiệu suất bôi trơn, có thể gây mài mòn động cơ hoặc làm tăng áp suất bên trong máy.

3.2. Lựa chọn loại dầu bôi trơn phù hợp

Với khí hậu nhiệt đới của Việt Nam, dầu nhớt 15W40 là lựa chọn phù hợp cho đa số dòng máy phát điện chạy dầu diesel. Một số thương hiệu nhớt uy tín: Shell, Caltex, Castrol, Total…

Ý nghĩa của ký hiệu:

15W: Dầu vẫn đảm bảo khả năng bôi trơn ở nhiệt độ xuống đến -15°C (15 – 30).

40: Độ đặc nhớt ở nhiệt độ cao – phù hợp với điều kiện vận hành nặng.

3.3. Thay dầu bôi trơn và lọc dầu đúng quy trình

Dầu và lọc dầu cần thay theo lịch bảo trì (theo Bảng 1). Trong môi trường bụi hoặc nhiệt độ cao, nên rút ngắn chu kỳ thay dầu.

Các bước thay nhớt và lọc dầu:

Bước 1: Khởi động máy vài phút cần  tắt máy, giúp nhớt ấm và dễ xả.

Bước 2: Đặt khay hứng nhớt dưới nút xả đảm bảo dung tích chứa đủ toàn bộ lượng dầu.

Bước 3: Tháo nút xả nhớt để xả hết dầu cũ.

Bước 4: Tháo lọc dầu cũ, xả và xử lý đúng cách.

Bước 5: Làm sạch bề mặt lọc, kiểm tra và tháo gioăng cũ nếu còn bám.

Bước 6: Bôi một lớp dầu sạch lên gioăng lọc mới, vặn tay đến khi chạm rồi thêm ½–¾ vòng (không siết quá mạnh).

Bước 7: Đổ nhớt mới đúng dung tích (xem trong catalogue máy).

Bước 8: Kiểm tra mức nhớt, điều chỉnh nếu cần.

Bước 9: Vặn chặt nắp đổ dầu. Lưu ý cần xử lý dầu thải và lọc cũ đúng quy định bảo vệ môi trường.

4. Bảo dưỡng hệ thống nhiên liệu của máy phát điện chạy dầu

Đối với các dòng máy phát điện dầu diesel, hệ thống nhiên liệu sạch không chỉ giúp máy vận hành ổn định mà còn tăng tuổi thọ động cơ, giảm tiêu hao nhiên liệu và hạn chế hỏng hóc.

4.1. Kiểm tra hệ thống nhiên liệu

CẢNH BÁO: Rò rỉ nhiên liệu diesel có thể gây cháy nổ nghiêm trọng. Tuyệt đối không vận hành máy nếu phát hiện rò rỉ nhiên liệu. Bạn cần thực hiện các bước kiểm tra sau:

- Quan sát các ống mềm, ống dẫn, khớp nối trong khi máy đang chạy và khi dừng để phát hiện rò rỉ.

- Kiểm tra xem ống dẫn nhiên liệu mềm có bị nứt, mòn, cọ xát hay kẹp bị lỏng không.

- Đảm bảo đường dẫn nhiên liệu không chạm vào các bộ phận nóng hoặc có chuyển động.

- Thay thế ngay lập tức các chi tiết bị hư hỏng hoặc có nguy cơ rò rỉ.

Giải pháp vận hành: Giữ cho bình nhiên liệu luôn đầy giúp giảm sự ngưng tụ hơi nước bên trong và giữ nhiên liệu mát hơn. Nếu máy có bộ tách nước nhiên liệu, hãy thường xuyên xả bỏ nước đọng, tránh làm gỉ sét, hư bơm cao áp và kim phun.

4.2. Khuyến cáo về loại nhiên liệu sử dụng

CẢNH BÁO: Dầu diesel dễ bắt lửa, không hút thuốc hoặc để nguồn lửa gần khu vực chứa nhiên liệu.

Tại Việt Nam, loại nhiên liệu phù hợp là dầu diesel DO 0,05S-II, được cung cấp phổ biến tại các cây xăng dầu uy tín. Không nên dùng nhiên liệu kém chất lượng, có lẫn nước hoặc tạp chất vì sẽ làm hỏng các bộ phận quan trọng như kim phun, bơm nhiên liệu, buồng đốt…

4.3. Thay lọc nhiên liệu 

CẢNH BÁO: Ngắt kết nối cáp âm (-) của ắc-quy trước khi thao tác để tránh khởi động đột ngột. Tránh xa lửa và tia lửa điện khi thao tác gần nhiên liệu.

Lọc nhiên liệu giúp ngăn nước và bụi bẩn vào hệ thống. Do đó, việc thay lọc nhiên liệu định kỳ là phần không thể thiếu trong cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu.

Hướng dẫn thay lọc nhiên liệu đúng cách:

Bước 1: Vệ sinh sạch sẽ khu vực xung quanh đầu lọc nhiên liệu bằng khăn khô không xơ.

Bước 2: Tháo bộ lọc cũ bằng cách vặn ngược chiều kim đồng hồ.

Bước 3: Tháo gioăng cũ nếu còn bám trên đế lọc.

Bước 4: Làm sạch bề mặt đế lọc bằng khăn sạch.

Bước 5: Lắp gioăng mới vào bộ lọc mới → đổ đầy nhiên liệu sạch vào bộ lọc.

Bước 6: Bôi một lớp mỏng nhiên liệu lên gioăng cao su để tăng độ kín.

Bước 7: Vặn bộ lọc mới vào đế cho đến khi miếng đệm chạm bề mặt.

Bước 8: Sau đó, vặn thêm ½ đến ¾ vòng bằng tay hoặc cờ lê (không siết quá chặt).

Lưu ý: Không dùng sai mã lọc và xử lý rác thải nhiên liệu và lọc cũ đúng quy định để bảo vệ môi trường.

5. Bảo dưỡng hệ thống làm mát của máy phát điện chạy dầu 

Một trong những yếu tố quan trọng trong cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu là duy trì hệ thống làm mát hoạt động hiệu quả. Động cơ máy phát điện dầu diesel sinh nhiệt rất lớn, nếu không được làm mát đúng cách sẽ dẫn đến quá nhiệt, bó máy hoặc cháy piston, gây thiệt hại nặng nề cho thiết bị.

5.1. Kiểm tra mức nước làm mát

- Tần suất kiểm tra: Hàng tuần và trước mỗi lần vận hành máy.

- Cách kiểm tra đúng chuẩn: Mở nắp két nước phía trên và kiểm tra bằng que đo hoặc quan sát trực tiếp, mức nước làm mát nên cách miệng nắp khoảng 2–3 cm. Chỉ kiểm tra khi máy đã ngưng hoạt động ít nhất 2 giờ, đảm bảo nước bên trong két đã nguội hoàn toàn, tránh bỏng do áp suất hơi nóng.

- Kiểm tra cảm biến nhiệt độ nước: Cần kiểm tra cảm biến nhiệt độ gắn trên két nước, nếu cảm biến hỏng, hệ thống không cảnh báo khi quá nhiệt và máy phát điện sẽ không tự ngắt để bảo vệ động cơ, rất dễ dẫn đến hư hỏng.

5.2. Loại nước làm mát và dung dịch chống đông cặn

Để đảm bảo hệ thống làm mát vận hành ổn định, cần sử dụng loại nước phù hợp và dung dịch chống cặn chuyên dụng.

- Nước làm mát nên dùng: Nước sạch, ít khoáng chất, không chứa chloride, sulphate hoặc axit, tốt nhất là nước uống đóng bình 20 lít bán trên thị trường.

- Dung dịch chống đông cặn: Nên pha dung dịch với nước theo tỷ lệ 1:20 (1 lít dung dịch với 20 lít nước). Một số thương hiệu uy tín: Fleetguard DCA65L, dễ dàng mua tại các cửa hàng phụ tùng hoặc đại lý thiết bị.

5.3. Thay nước làm mát

CẢNH BÁO: Hơi nước nóng từ két nước có thể phì ra khi mở nắp gây bỏng nặng, chỉ thay nước làm mát khi động cơ đã nguội hoàn toàn.

Các bước thay nước làm mát đúng chuẩn:

Bước 1: Từ từ vặn nắp két để giảm áp suất hơi nước bên trong (không ấn xuống). Khi áp suất giảm hết, ấn và vặn tiếp để mở nắp, tháo van xả phía dưới két để xả toàn bộ nước làm mát.

Bước 2: Dùng hóa chất làm sạch két nước (bán sẵn tại các cửa hàng phụ tùng ô tô). Nếu dùng hóa chất mạnh như Sodium Bisulphate hoặc oxalic acid, cần trung hòa lại bằng nước sạch sau khi rửa.

Bước 3: Đóng chặt van xả trước khi nạp nước, đổ đầy nước làm mát đã pha với dung dịch chống cặn (tỷ lệ theo Mục 4.2), khởi động máy vài phút rồi tắt để đẩy hết không khí trong hệ thống. Sau đó, kiểm tra lại mực nước và bổ sung nếu cần rồi vặn chặt nắp két nước.

Lưu ý: Nên súc rửa két nước ít nhất 1 lần mỗi năm để tránh rỉ sét, cáu cặn gây cản trở lưu thông và giảm hiệu quả làm mát.

6. Bảo dưỡng hệ thống ống khói máy phát điện chạy dầu

Khi tổ máy vận hành, hãy quan sát và lắng nghe xem có dấu hiệu rò rỉ khí thải nào không. Nếu phát hiện bất thường, cần tắt máy ngay và tiến hành kiểm tra, sửa chữa kịp thời.

Các đoạn ống khói máy phát điện bị móp méo, cong vênh hoặc rỉ sét nghiêm trọng cần được thay thế. Đảm bảo toàn bộ khí thải từ máy phát điện dầu diesel phải được thoát ra ngoài môi trường, không để tích tụ trong phòng máy gây nguy hiểm.

7. Bảo dưỡng lọc gió (lọc khí) của máy phát điện

Lọc gió có nhiệm vụ ngăn bụi bẩn, cặn bám theo luồng không khí nạp vào động cơ, giúp máy hoạt động ổn định và tiết kiệm nhiên liệu. Việc vệ sinh hoặc thay mới lọc gió cần thực hiện định kỳ theo lịch trong Bảng 1.

Quy trình bảo trì lọc gió như sau:

Bước 1: Tháo ốc siết và gỡ bầu lọc gió.

Bước 2: Rút lõi lọc ra ngoài và dùng khí nén tối đa 5 bar để thổi sạch bụi từ trong ra ngoài.

Bước 3: Kiểm tra tình trạng lõi lọc (nếp gấp giấy, gioăng cao su, phồng/lõm...) và thay mới nếu cần.

Bước 4: Lắp lại lõi lọc và nắp bầu lọc đúng vị trí ban đầu.

8. Bảo dưỡng dây đai (dây curoa) của máy phát điện

Dây curoa truyền động đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của máy phát điện dầu diesel. Độ căng của dây nên được kiểm tra hàng tháng hoặc sau mỗi 100 giờ vận hành.

Hướng dẫn kiểm tra và thay thế dây curoa:

Bước 1: Quan sát tình trạng dây nếu phát hiện nứt, chảy dầu, mòn hoặc biến dạng thì cần thay mới.

Bước 2: Trong trường hợp truyền động nhiều dây đai, nên thay đồng bộ để đảm bảo lực kéo đồng đều.

Bước 3: Kiểm tra độ căng bằng tay, ấn mạnh vào dây, nếu độ võng không vượt quá độ dày dây là chấp nhận được. Tốt nhất nên dùng thiết bị đo lực căng chuyên dụng để kiểm tra chính xác.

9. Bảo trì ắc-quy khởi động và bộ sạc

Một trong những yếu tố then chốt trong cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu là kiểm tra ắc-quy. Với dòng máy phát điện công nghiệp hiện nay, thường sử dụng ắc-quy 12V hoặc 24V để nuôi bảng điều khiển và khởi động động cơ.

Cách kiểm tra và bảo trì:

Bước 1: Xem lịch bảo trì định kỳ trong Bảng 1 và tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất.

Bước 2: Đảm bảo bộ sạc điện hoạt động ổn định, điện áp đầu ra từ 24 – 27V.

Bước 3: Làm sạch vỏ và các cực bình, tránh ẩm và bụi bẩn gây oxi hóa.

Bước 4: Kiểm tra đầu nối cọc bình, siết chặt và phủ mỡ cách điện để chống ăn mòn.

Bước 5: Với ắc-quy khô: kiểm tra mắt bình – nếu màu đen thì nên thay mới. Với ắc-quy nước: kiểm tra và bổ sung nước cất nếu dung dịch thấp hơn tấm cực. Dùng tỷ trọng kế để kiểm tra, nếu tỷ trọng <1.26 thì cần sạc lại.

Lưu ý an toàn: Luôn xác định rõ cực dương (+) và âm (-). Khi tháo, rút dây âm trước – khi lắp, gắn dây âm sau cùng để tránh tạo tia lửa.

10. Một số lưu ý quan trọng khi vệ sinh và bảo dưỡng máy phát điện công suất lớn

Trong quá trình thực hiện cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu, đặc biệt là với các dòng máy phát điện công suất lớn, người dùng cần lưu ý những điều quan trọng sau:

- Sau 50 giờ hoạt động đầu tiên, cần tiến hành xả và thay nhớt động cơ để loại bỏ cặn bẩn và bảo vệ các chi tiết bên trong.

- Hạn chế để máy chạy không tải trong thời gian dài nếu không thực sự cần thiết, tránh lãng phí nhiên liệu.

- Khi không sử dụng, nên khởi động máy định kỳ ít nhất 3 tháng/lần. Mỗi lần chạy tối thiểu 30 phút với tải khoảng 30% công suất định mức nhằm bôi trơn động cơ và ngăn quá trình oxy hóa ở các tiếp điểm điện.

- Luôn lựa chọn phụ tùng chính hãng, có nguồn gốc rõ ràng và đầy đủ giấy tờ bảo hành để đảm bảo chất lượng và an toàn.

- Linh kiện thay thế cần tương thích tuyệt đối với nhau và với thiết bị để tránh hỏng hóc hoặc vận hành không ổn định.

- Trong suốt quá trình bảo trì, phải đảm bảo an toàn cho người vận hành, máy phát và hệ thống điện kết nối.

- Với những hạng mục kỹ thuật phức tạp, nên liên hệ các kỹ thuật viên chuyên môn cao để đảm bảo đúng quy trình, tránh làm hỏng máy.

Kết luận

Việc thực hiện đúng cách bảo dưỡng máy phát điện chạy dầu sẽ giúp thiết bị luôn hoạt động ổn định, kéo dài tuổi thọ và sẵn sàng cấp điện bất cứ khi nào có sự cố mất điện. Bảo trì định kỳ không chỉ ngăn chặn hỏng hóc bất ngờ mà còn giúp tiết kiệm chi phí sửa chữa lâu dài. 

Hy vọng các thông tin trên sẽ giúp bạn chủ động trong việc vận hành và bảo dưỡng máy phát điện dầu diesel. Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu hoặc hỗ trợ lắp đặt, liên hệ với Trung Điện Hà Nội ngay hôm nay để được hỗ trợ.